شعر و عرفان

کاروانی از شعر:

میخانه و بیخبری:

غفلت حافظ در این سراچه عجب نیست

هر که    به     میخانه رفت ،  بیخبر   آید

                                                حافظ

دو بیت پند آموز از صدرالدین نیشابوری:

گر دهدت روزگار ،دست و زبان زینهار

دست درازی مجو ، چیره زبانی  مکن

به همه عالم به لاف با همه کس از گزاف

هر چه ندانی مگوی، هر چه توانی مکن

                                           ***

حافظ حکایت شب هجران را غیر قابل بیان می داند.

حکایت شب هجران نه آن حکایت حال است

که شمه ای ز بیانش به صد رساله بر آید

                                            ***

ظهیر فاریابی گمان ثبات و وفا از جهان ندارد.

گیتی که اولش عدم و آخرش فناست

در حق وی گمان ثبات و بقا خطاست

                                        ***

بیتی زیبا از قلندر هندی:

من مست و بد حال این چنین،یارب چه خواهد گفتنم

گر   پاکدامانی   بدین    آلوده    دامان       بگذرد

                                             ***                     

حافظ معتقد است تنها با سعی خود نمی توان راه به مقصود برد

به سعی خود نتوان برد پی به گوهر مقصود

خیال باشد کاین کار بی حواله بر آید

                                         ***

این بیت از خاقانی است

طفلی   هنوز   و    بسته    گهواره     فنا

مرد آن زمان شوی که شوی از همه جدا

                                          ***

شفایی اصفهانی در هر حال توکل را بر آدمی فرض می داند.

زان در توفیق نگشایند بر رویت که تو

از همه کاری چو در مانی ،توکل می کنی

                                             ***

مولانا:

چونکه در یاران رسی خامش نشین

اندر آن حلقه مکن خود را نگین

                                           ***

حکایت بهلول و مردگان قبرستان

بهلول با چوبدستی بر سر هر گوری می زد تا آن چوبها

 در اثر زدن می شکستند .شخصی به بهلول گفت چرا این

گورها را با چوب می زنی ؟ بهلول در جواب گفت:

چنین گفت او که این قومی که رفتند

دروغ بی عدد گفتند و رفتند

این کسانی که مردند دروغگویانی بیش نیستند

گه این گفتی سرای و منظر من

گه ان گفتی که اسباب و زر من

خدا گفت این همه دعوی روا نیست

که میراث من است ،آن شما نیست

رخ و زلف

به خدا کز غم عشقت ، نگریزم   نگریزم

و گر از من طلبی جان ، نستیزم   نستیزم

هله ای مهر فروزان ! به کجایی ؟ به  کجایی ؟

تو بیا تا گذرد این شب ِ تاریک  ِ  جدایی

چه   شود   گر   ز ِ رُخت   پرده    گشایی

قدحی دارم بر کف ؛ به خدا تا تو    نیایی

هله تا روز قیامت ، نه    بنوشم نه   بریزم

نازنینا ! نظری کن منم   این   خسته  راهت

شرر افکنده به جانم صنما   ! برق   نگاهت

سحرم روی چو ماهت ، شب من زلف سیاهت

به خدا بی رخ و زلفت ، نه بخسبم نه  بخیزم

به   جلال  تو   جلیلم  ، ز    دلال  تو    دلیلم

که من از نسل خلیلم ، که در این آتش تیزم

بده آن آب ز کوزه ، که نه عشقی است دو روزه

چه نماز است و چه روزه ، غم تو واجب و ملزم

به خدا شاخ   درختی  که  ندارد ز    تو  بختی

اگرش   آب دهد  یَم ، شود  او کُنده   هیزم

بپر ای دل  سوی   بالا ، به   پر و  قوت   مولا

که در آن صدر معلا ، چو تویی نیست ملازم

همگان    وقت   دعاها ،    بستایند    خدا   را

تو شب و روز مهیا ، چو فلک جازم و حازم

صفت    مفخر   تبریز ،   نگویم   به   تمامت

چه کنم رشک نخواهد که من آن غالیه بیزم

                                         مولانا

فرازهايي از عرفان مولانا:

اگر كسي ديده حق بين داشته باشد آنچه در قيامت براي

ديگران آشكار مي شود در همين جهان خواهد ديد.

اين جهان منتظم مبدل شود               

گر دو ديده مبدل و انور شود

                                     ***

كساني كه وظيفه راهنمايي و دعوت مردم را بر عهده دارند

نبايد از عدم اقبال مردم به خود هراس  راه  دهند چنانكه

  نوح  نهصد  سال  دعوت كرد  و توجه   نكرد كه

 دعوت شدگان مي پذيرند يا نه ؟.

مشتري گرچه كه سست و بارد است           

دعوت دين كن كه دعوت وارد است

خدمتي    مي كن   براي     كردگار  

 با    قبول و    ردّ   خلقانت  چه  كار

                                            ***

همه اجزاي جهان در چنبره فرمان خدايند و هر حركتي در

اين جهان از اوست اما ظاهر بينان آن گردش را از خود مي

بينند.

چون      نمي داند    دل      داننده اي        

  هست  با    گردنده    گرداننده اي 

چون نمي گويي كه روز و شب به خود      

بي   خداوندي    كي   آيد  كي رود

                                          ***

غزلي زيبا از ابوالقاسم حالت:
 

به حريم قرب خـــــــدا كسي، ز ره ريا  ننهـــــــاده  پا

نرسي  به  قرب  خدا  اگـــــر،  نشود  دلت  بري  از  ريا

تو كه مستي از می خودسري،تو كه گشته اي ز خدا بري

ز چه  نام قرب  خدا  بري ، تو كجا و  قرب  خدا كجــــا

پی ِ مال و مكنت و سيم و زر ، مكن از  طريق  خطا  گذر

مفكن  به غير خــــــــدا نظر ، كه نيفتي از نظر خـــــدا

تو نمك  چشيده آن شهــ  ـي، ز قبول  و ردّ وی آ گهــي

چه  بد  اختري  كه  رضا  دهي، به هر آنچه او ندهد رضا

به تو آنچه گفته مجو ،مجو،ز چرا و چون سخني مگـــو

همه نيكويي چو رسد از او ،دگر از تو چون و چرا ،چرا

ز گنه رسيده دو صد تعب، به دلت ز تاب و تنت ز تب

مدد از طبيب خـــــرد طلب،كه دهد مريض ترا شفـــا

ز چه دل شكسته شدي بسي،كه شكسته عهد ترا كسي

چه غم از جدايي هر خسي،چو تو  از  خدا  نشوي  جدا

نزني به شهد صفــــــــــــا لبي، نرسي به لذّت ياربي

مدد  ار  طلب نكني   شبي ،   ز  رخ    نياز ولب   دعا                             

                                       ******

اقبال لاهوري

هزاران   سال   با   فطرت   نشستم     

به او  پيوستم  و   از   خود    گسستم

وليكن سرنوشتم اين دو حرف  است  

تراشيدم ،    پرستيدم ،       شكستم

تك بيت هايي از حكيم شفايي

ـ پرستاري   ندارم   بر  سر  بالين    بيماري

مگر آهم از اين پهلو به آن پهلو   بگرداند

ـ به  غلط  هم  نرود  بر  سر   مجنون  ليلي

عاشق   اين   بخت  ندارد  غلطي ساخته اند

ـبه حشرم وعده ديدار اگر دادي نمي ترسم

وصال چون تويي را صبر اين مقدار مي بايد

‹   محتسب و مست›      شعري از پروین اعتصامی

محتسب مستی به ره دید و گـــــــــــــریبانش گرفت

مست گفت ای دوست، این پیراهن است، افسار نیست

گفت:  مستی،  زان  سبب   افتان  و   خیزان   می روی

گفت:   جرم  راه   رفتن   نیست،    ره   هموا ر   نیست

گفت:  می  باید  ترا  تا  خــــــــانه ی    قاضی     برم

گفت:  رو   صبح  آی،  قاضی  نیمه  شب   بیدار  نیست

گفت: نزدیک است والی را سرای، آنجــــــــا  شویم

گفت:  والی   از  کجا   در   خانه ی   خمـــّــار  نیست؟

گفت : تا   داروغه  را    گوییم،   در    مسجد    بخواب

گفت:  مسجد  خوابگــــــــاه  مردم بدکـــــــار نیست

گفت:  دیناری  بده پنهــــــــــان و   خود را     وارهان

گفت:    کار    شرع،   کار  درهم  و   دینــــــار   نیست

گفت:   از    بهر  غرامت    جامه ات     بیـــــرون   کنم

گفت:   پوسیده ست،   جز نقشی    ز  پود  و تا ر نیست

گفت:  آگه   نیستی  کـــــــــــــز سر در افتادت  کلاه

گفت:  در سر   عقل   باید،  بی  کلاهی   عــــــار   نیست

گفت:   می  بسیار  خوردی،  ز آن  چنین  بیخود     شدی

گفت: ای بیهـــــــوده گو  حرف  کم   و   بسیار   نیست

گفت:  باید   حد  زند   هشیــــــــــــار   مردم  مست  را

گفت:   هشیاری   بیار  ،  اینجا   کسی    هشیار     نیست 

جهان از ديدگاه سنايي

اين جهان بر مثال مرداري است

كركسان اندرو  ، هــــزار هزار

اين مر آن را همي زند مخلب

وان مر اين را همي زند منقار

آخر الامر   بگـــذرند    همه

وز همه  باز ماند  اين  مردار

بيابان عشق

فراز و شيب بيابان عشق دام بلاست

كجاست شير دلي كز بلا نپرهيزد

                                      حافظ

سه چيز

حكيمي گفت: اگر سه چيز نمي بود آدمي سر به هيچ چيز فرو نمي آورد.

بينوايي، بيماري و مرگ.

جهان گذران

  پادشاهي روزي به وزير خود گفت : چه خوب است شاهي

اگر  جاودانه  باشد،  وزير  گفت :  اگر  جاودانه   بود  به ت

و نمي رسيد .

 برخيز  و  مخور  غم  جهان ِ گذران

خوش باش و دمي عمر به شادي گذران

در طبع ِ  جهان  اگر    وفايي    بودي

نوبت  به  تو  خود  نيامدي از   دگران

                                     خيام

سوزني سمرقندي توشه آخرت خود را در خطاب  با خدا اينگونه

بيان مي كند.

چهار چيز آورده ام يارب كه در گنج تو نيست

نيستي  و  حاجت  و  عذر  و  گناه   آورده ام

آداب مجلس بزرگان

تخفيف كلام ، تقليل طعام،تعجيل قيام

طمع خام

جدّ ِ تو آدم بهشتش جاي تو بود

قدسيان كردند بهر او سجــــود

يگ گنه چون كرد گفتندش تمام

مذنبي مذنب برو بيرون خرام

تو طمع داري كه با چندين گناه

وارد جنّت شوي اي رو سياه

                          شيخ بهايي

احترام به مقام استاد

صائب به پاي خويش زند تيشه بي خبر

آن بي ادب كه خنده بر استاد مي زند

                                   صائب

بت حور لقا

از دست  تو  اي  بت  حور  لقا

نه پاي ز سر دانم و نه سر از پا

گفتم دل و دين ببازم از غم برهم

اين هر دو بباختيم و غم ماند به جا

                                         مولانا

تامل در كار

تير از كمان چو جست نيايد به شست باز

پس   لازم است    در همه   كاري     تأملي

                                            سعدي

كرم و درم

كريمان را به دست اندر درم نيست

خداوندان   نعمت     را    كرم  نيست

                                             سعدي

گفتگوي كليم كاشاني و صائب تبريزي پيرامون پختگي يك

انسان و اشارتي كه به منصور حلاج دارند ؛در جاي خود

شنيدني است.

كليم كاشاني:

كه مي گويد ثمر در پختگي از شاخ مي افتد

سر منصور از خامي به پاي  دار افتاده است

اما صائب تبريزي چنين جواب مي دهد:

باشد  نشان   پختگي    افتــــادگي ،   كليم

آن ميوه نارس است كه بر دار مانده است